Kara altın: Petrol

Bugün kullandığımız enerjinin büyük bir kısmını oluşturan petrol hakkında ne kadar bilgi sahibiyiz? Dünyanın en değerli yer altı kaynaklarından biri olan petrolle ilgili merak ettiklerimizi, KPMG Türkiye’den Gümrük ve Dış Ticaret Kıdemli Müdürü Hakan Uçak, ODD Dergi okuyucuları için kaleme aldı.

Petrol, kimilerine göre Allah tarafından bahşedilmiş bir nimet, kimilerine göre son yüzyıl içerisindeki savaşların bir numaralı kaynağı... Petrol ile ilgili bilmediğimiz o kadar çok konu olduğunu bir eşya ile ilgili izlediğim bir belgesel ile fark ettim. Bu bilgileri sizlere aktarmak istedim.

Bir varil ham petrolden yüzde 50 benzin ve türevi olan eşyalar elde ediliyor. Yüzde 15 oranında motorin ve türevi eşya elde ediliyor. Diğer kalan yüzde 35’lik kısım ise günlük yaşamımızda kullandığımız ürünlerin üretiminde kullanılıyor. Örneğin kullanmış olduğumuz televizyonların yüzde 30’u petrol ve türevinden oluşuyor.

Petrol ve vergi

Petrolün kullanım alanı o kadar geniş ki, bu yüzyılın en fazla tüketilen ilaçlarından biri olan aspirin de petrol türevi bir ürün olarak değerlendiriliyor.

Birçok kanser ilacında petrol bazlı ürünler girdi olarak kullanılıyor. Petrolün kullanım alanı o kadar geniş ki ruj, vazelin gibi kozmetik alanda sayılan ürünlerin üretiminde de bu mucizevî eşya kullanılıyor.Petrol bu kadar değerli bir madde iken, bu ürünün ithalinde özel bir muafiyet olup olmadığı sorusu aklıma takıldı. Hemen tarife cetveline baktım. Ham petrol ithalinde gümrük vergisi ve KKDF muafiyetinin uygulandığını gördüm. Ancak bu ürünlerin ithalinde yüzde 18 oranında KDV tahsil ediliyordu. Katma Değer Vergisi Kanunu’nu açıp baktığımda, petrol arama faaliyetleri kapsamında yapılan teslimlerin vergiden istisna edildiğini, ancak petrol ithalatında bu istisnanın yer almadığını fark ettim. Düşünsenize, enerji olarak çok muhtaç olduğumuz bu mucizevi eşyaya ilişkin Katma Değer Vergisi istisnası uygulanmıyordu. Malumunuz, vergi kanunlarında yer alan ve istisna edilen işlemler özellikli bir durum arz ediyor.

Petrol değersiz bir eşya mı?

Peki, petrol gerçekten değersiz bir eşya mı? Eğer petrol değersiz bir eşya olsaydı, ABD Irak’a demokrasi götürmezdi herhalde! Vakit geçirmeden Katma Değer Vergisi Kanunu’nda yer alan istisna hükümlerini incelemeye başladım. Petrolden daha değerli bir eşya olup olmadığını araştırdım. Katma Değer Vergisi Kanunu’nun istisna hükümlerine bakarken hurda demir, kağıt ve plastik ithalatlarında muafiyet uygulandığını gördüğümde biraz şaşırdım doğrusu. Çünkü bana göre, ham petrol hurdadan daha değerli bir maddeydi. Petrolün üretimi ve işlenmesinin teşvik edilmesi gerekirken geri dönüşüm sektörünün istisna kapsamında desteklenmesi beni bayağı şaşırtmıştı.

Enerjinin ve dolayısıyla petrolün çok daha değerli olduğu günümüz dünyasında, ülkemde petrol sektörünün değil de geri dönüşüm sektörünün desteklenmesini hala anlamış değilim.

*Bu makale, Hakan Uçak’ın “Gümrüğe Terk Konular 2014” isimli kitabından alınmıştır.