Prof. Dr. Ümit Özgüner

Okan Üniversitesi, UTAS Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Danışmanı -

Oztech Inc. Yönetim Kurulu Başkanı

“Otomotiv sektörü, yapay zekâ ve otonom teknolojiler ışığında, yeniden şekilleniyor”

Günümüzdeki teknolojik gelişmeler sayesinde artık sürücüler makinelerden daha çok destek alıyor. Kazaların önlenmesi, karbon emisyonunun azaltılması, enerji tasarrufu gibi pek çok yarardan söz edebiliyoruz. Mevcut teknolojiler, Ar-Ge çalışmalarının artması ve bu alanlarda çalışan girişimlerin destek bulmasıyla daha güçlenecek, sürücülerin sağladığı faydalar da artacak. Gelecekte tamamen otonom, sürücülerin hiç yorulmadan yolculuklarını gerçekleştireceği sürüş deneyimleri yaşayacağız.

Dünyada otonom teknolojiler, yapay zekâ ve artırılmış gerçekliğin geldiği noktayı bizlerle paylaşır mısınız?

Bilgisayar teknolojileri geliştikçe ve ucuzladıkça otonom teknolojiler ve yapay zekâ uygulamaları da gelişti ve kullanımları daha olağan oldu. Önce harita üzerinde en kısa yolu bulmayı öğrendik, sonra en ilginç durakları seçebildik, sonra en az trafik olan yolu bulabilme olanağı doğdu. Bunların hepsinin çıkış noktası sürüş deneyimini kolaylaştırmak ve sürücüye daha fazla yardım edebilmekti.

Günümüzdeki teknolojik gelişmeler sayesinde artık sürücüler makinelerden daha çok destek alıyor. Şerit izlemeden park etmeye kadar çeşitli basit işlemleri yapabiliyoruz. Aracımızı kilit sisteminden bulabiliyor, park ettiğimiz yeri hatırlamasak da navigasyon desteğiyle aracımızın yerini tespit edebiliyoruz. Hatta, önümüzdeki aracı izleyebiliyor veya güvenle şerit değiştirebiliyoruz. Elbette çok daha karmaşık işlemleri de gösterebileceğimiz sistemler, araçlar geliştirildi. Tüm bunlar sürücüye yardım edebilmenin ötesinde yararlar sağlamaya başladı. Kazaların önlenmesi, karbon emisyonunun azaltılması, enerji tasarrufu gibi pek çok yarardan söz edebiliyoruz. Mevcut teknolojiler, Ar-Ge çalışmalarının artması ve bu alanlarda çalışan girişimlerin destek bulmasıyla daha güçlenecek, sürücülerin sağladığı faydalar da artacak. Gelecekte tamamen otonom, sürücülerin hiç yorulmadan yolculuklarını gerçekleştireceği sürüş deneyimleri yaşayacağız.

Otonom araçlardan söz etmişken “araçlar” açısından konuya daha bütünsel yaklaşmakta fayda var: Otonomi, yalnızca yollardaki otomobillerle sınırlı olmamalı. Etrafı kapalı ya da sınırlı bölgelerde dolaşacak özel araçlarda, kamyonlarda, toplu taşıma araçlarında ve iş makinalarında da otonomiyi düşünmek ve önem vermek gerekiyor. Ayrıca otonom araçlara her trafik kültüründe nasıl davranacağını da öğretmeliyiz. Avrupa’daki sürücü farklı davranır, İstanbul’daki farklı. Yazılı kuralların yanı sıra kültürel farklılıklar da otonom araçlar konusunda dikkat edilmesi gereken bir unsur.

“Dijitalleşme, otomobilleri hafifletti”

Dijitalleşmenin otomotiv sektörüne sağladığı en önemli avantajlar sizce nelerdir?

Biraz dolaylı bir kazanç olarak görülse de dijitalleşmenin sunduğu kazanımlardan biri otomobillerin “hafiflemesi” oldu. Bir oda büyüklüğündeki ilk bilgisayarlardan bugün avucumuzun içine sığan bilgisayarlara ulaştığımızı düşününce, otomotiv sektöründeki bu “hafifleme” şaşırtıcı bir sonuç değil.

Dijitalleşme sayesinde ölçümleri ve araca dair tüm bilgileri aktaran kablolar azaldı hatta artık tüm veriler tek bir kablo üzerinden iletiliyor.

Dijitalleşme sayesinde hem yol bilgilerinin aktarılması kolaylaştı hem de seyahat edenlerin keyifli vakit geçirme olanakları arttı.  

Dijitalleşme, araç bakımında da önemli faydalar sağladı. Bakım dönemlerinin hatırlatılması, aracın aksayan/bozulan parçalarında dair kendi kendine bilgi vermesi, sorun tespiti ve bilgi sağlama gibi kullanımı ve bakımı kolaylaştıran unsurların hepsi yine dijitalleşme sayesinde gerçekleşti.

“Uygulamaların güvenilirliği kanıtlanmalı”

Yapay zekâ, otonom teknolojiler ve artırılmış gerçeklik çalışmalarının otomotiv sektöründeki yansımalarını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Yapay zekâ, otonom teknolojiler ve artırılmış gerçeklik alanındaki çalışmaları heyecanla izliyorum. Bir yandan hem ünivers,tedeki grubumla hem de Oztech adlı şirketimdeki çalışmalarımızla bu sürece katkıda bulunmaya çalışıyorum. Diğer yandan bazı şirketlerin daha tam pişmemiş uygulamaları ve henüz kesin güvenirliği kanıtlanmamış yöntemleri ortaya sürmelerinden kaygı duyuyorum. Özellikle yapay zekânın derin öğrenme ile ilgili yöntemlerine gözü kapalı girilmesi konusunda çekincelerim var. Yanlış anlaşılmasın, bunlara karşı değilim. Ancak dinamik modelleme ve geri beslemeli kontrol yöntemlerini bilmeden, beklentilerini anlamadan, yalnızca bir-iki simülasyon başarısını hemen alıp uygulamayı doğru bulmuyorum.

 “Otonom araçların simülasyon ortamlarında denenmelerine çok önem veriyorum. Ancak simülasyonların tek bir aracı değil diğer tüm araçları ve yayaları da kapsaması gerekiyor.”

Otonom araçların simülasyon ortamlarında denenmeleri hakkında bilgi verir misiniz? Yönteme nasıl bakıyorsunuz?

Otonom araçların simülasyon ortamlarında denenmelerine çok önem veriyorum. Tüm dünyada bu yönde bir eğilim var. Simülasyonun sadece tek bir aracı değil, tüm araçları ve yoldaki yayaları da kapsaması gerekiyor. Sadece fiziksel kitleleri değil, radarları, kameraları, tüm kablosuz yayınları ve yansımalarını göz önüne almamız gerekiyor. Ancak böyle simülasyon ortamlarında uzun süre denedikten sonra güvenli olarak yola çıkabiliriz.

Yapay zekânın yarını için görüşlerinizi alabilir miyiz?

Bilgisayarların hızı arttıkça, yapıları geliştikçe ve ucuzladıkça, yapay zekânın sunduklarına daha rahat ulaşabileceğiz. Diğer taraftan yalnızca insan zekâsı, ilgisiz gibi görülen ortamlar ve deneyimler arasında ilişki kurabiliyor. Yapay zekânın şu aşamadaki tek eksikliği bu. İlgilendiğim otonom araçlar alanında henüz bunu göremiyorum. Söz konusu önceden deneyimlenmiş problemleri çözmek olduğunda yapay zekânın, bugün ve gelecekte başarılı olacağı kesin.

Otomotiv sektörünün geleceği şimdiden nasıl şekilleniyor?

Daha az kaza ve enerji verimliliği hedefleyen, trafik ve sürücü-yolcu güvenliğini gözeten, çevreyi mümkün olduğunda kirletmeyen, özellikle şehirlerdeki trafik yoğunluğunu azaltan ve etkin lojistik alternatifleri sunan toplu ve bireysel taşıma sistemleri geleceğin otomotiv sektörünü şekillendirecek.

“Entegre devre imalatındaki piyasa sıkıntıları ve yakıt teknolojilerindeki gelişmeler otomotiv sektörünün önemli gündemi.”

Otomotiv sektöründe, teknoloji ve dijitalleşme konularında yaşanan gelişmeler küresel büyümeye ne şekilde etki ediyor?

Sektördeki profesyoneller gibi ben de elektronik entegre devre imalatındaki piyasa sıkıntılarını ve yakıt teknolojilerindeki gelişmeleri izliyorum. Küresel ekonomide önemli rol oynayan otonomotiv sektöründeki gelişmeler de bu gündemle doğrudan bağlantılı.

Pandemi sonrası için geliştirilecek ürün ve teknolojilerde otonomi ve artırılmış gerçeklik nasıl bir rol oynayacak?

Pandeminin başında, akıllı şehirlerde tek kişilik araçlar ve sürücüsüz taksilere doğru bir yönelme olacağını tahmin ediyordum. Fakat ABD’de şu an, “Pandemi bitti, her şey eskisi gibi” şeklinde bir görüş hakim. Bu açıdan baktığımızda öngörülmesi zor bir dönem olduğunu söyleyebiliriz.

Otonom araçlara dair kısa vadeli öngörülerinizi paylaşır mısınız?

• 2025’e dek piyasaya sürülen araçların bir kısmı otonom veya yarı otonom kullanılabilecek.
• Kampüsler, hava alanları, şehirlerarası özel yol veya şeritler gibi özel bölge ve yollarda insan taşıyıcılarında otonomi artacak.
• Şehirler arası özel bölge ve yollarda, büyük endüstriyel tesisler, liman gibi bölgelerde yük taşıyıcı araçlarda otonomi artacak.
• Şehir içi ve tarihi bölgelerde küçük, 1-2 kişilik, ortak kullanılabilir taşıtlar göreceğiz.
• Binek arabaları şu an gördüğümüzden çok daha otonom ve koordine sürüme uygun olacak.

Otonom teknolojiler konusunda Türkiye için önerileriniz nelerdir?

Aşağıda sıralayacağımız maddelerin 2025’e kadara hayata geçirilmesinde fayda görüyorum:

• 2025’e dek piyasaya sürülmesi planlanan yerli otomobillerin otonom veya yarı otonom olarak geliştirilmesi
• Yolların altyapılarının otonom araçların iletişim gereksinimlerine uygun geliştirilmesi
• Şehir içi ve dışında otonom araçlar için özel şerit ayrılması
• Özel bölge ve yollarda otonom insan ve yük taşıyıcılar kullanılması ve koordine kullanım planlanması
• İstanbul-Ankara ve Ankara-Konya gibi bazı yollarda otonom kullanıcı şeridi oluşturulması