Cüneyt L. Öge
Amerikan Otomotiv Mühendisleri Derneği (SAE International) Yönetim Kurulu Başkanı

Dünya otomotiv regülasyonları tarihi

Mobilite mühendisleri, geçtiğimiz 200 yılda şaşırtıcı bir başarı öyküsünün baş karakteri oldu. Dünya nüfusunun altı misli, küresel GSYİH’nin ise yüz misli arttığı 1800 ve 2000 yılları arasında, kişisel mobilite bin misli arttı.

Kişisel mobilite, kişisel özgürlükten farklı değil... Yani daha fazla insan istediği yere, istediği zaman ve istediği kişilerle gitme özgürlüğünü kazandı. Bu gelişme bugün de devam ediyor. Asya’nın küçük köylerinde bir ailenin satın aldığı yeni bir otomobil, durumu ne olursa olsun kutlamalara yol açabiliyor. Otomobiller birçok in-san için halen gıpta ile bakılan bir şey.

Ancak söz ettiğimiz başarı öyküsü gizli bir maliyete de neden oldu: Egzoz emisyonu. Batı dünyası 50’ler ve 60’larda egzoz emisyonu- nun sağlığa olan zararını anlamaya başladı ve Los Angeles gibi şe- hirleri etkileyen kirli hava için yeni bir sözcük üretildi: “Sis”. Dünya genelinde başka şehirler de bu durumdan kötü etkilendi.

ABD, Avrupa ve Japonya tarafından uygulanan modern çevresel düzenlemeler ilk olarak karbonmonoksit, nitrojen azot oksitleri, uçucu organik bileşikler ve partiküller gibi bilinen çevre kirlilik- lerine odaklanmıştı. Otomobil sanayi bir kez daha, bilinen emis- yonların yüzde 90’ın üzerinde azaltılmasına yardımcı olan katalitik konvertör gibi yenilikler ortaya koydu.

Ne yazık ki iş bununla bitmiyordu. Batı, bilinen çevre kirliliklerini yenmeyi başarırken iki yeni gelişme ortaya çıktı. İlk olarak bilim insanları, karbonun yanması ve atmosferi etkilemeye başlaması- nın hızla artan bir “sera etkisi”ne neden olduğunu ve iklim deği- şikliğini tetiklediğini fark etmeye başladı. Bunun yanı sıra Asya da endüstrileşmeye ve şehirlerinin 40-50 yıl önce Batı’nın yaşadığı gibi sisle kaplandığını görmeye başladı.

Emisyon azaltma konusunda yeni bir dönemdeyiz. Batı dünya- sı, araçların yakıt verimiyle yakından alakalı olan (karbondioksit emisyonu da denen) sera gazı salınımı ile mücadele ediyor. Asya ise ikisiyle de mücadele ediyor; bilinen çevresel kirlilikleri azalt- mada Batı’ya yetişmeye çalışırken aynı zamanda sera gazı salı- nımı sorununu çözmeye çalışıyorlar ki bu iki misli zor bir mesele.

Ağır iş araçlarının tahribatı daha yüksek

İnsan kaynaklı karbondioksit emisyonunun yaklaşık dörtte birine ulaştırma sektörü neden oluyor. Bu oran, Batı’da daha yüksekken gelişmekte olan ülkelerde daha az. Dünyada otomobil ve hafif araçlar ağırlıkta olmak üzere toplam 1.2 milyar araç bulunuyor. İlginç bir şekilde, ağır iş araçları toplam araçların sadece yüzde 11’ini temsil ediyor ancak karbondioksit emisyonunun yaklaşık yarısına sebebiyet veriyor.

Son 40-50 yılın bize miraslarından biri, her ülkenin kendi düzenlemelerini birbirinden bağımsız olarak, farklı zamanlarda ve farklı aşamalarla geliştirmiş oldukları gerçeği. 1972 yılında, Başkan Nixon döneminde ABD, Çevre Koruma Kurumu’nu (EPA) kurdu. 1975 Temiz Hava Yasası ve bu yasanın 1990’da güncellenen ver- siyonu ülkenin kanunu haline geldi.

Emisyonla savaşmak değil, enerji güvenliğine değinmek amacıy- la 1975 yılında Ulusal Otoyol Trafik Emniyet Kurumu’nun (NHT- SA) yönetiminde Kurumsal Ortalama Yakıt Tasarrufu Standardı (CAFE) oluşturuldu. Bu iki ayrı yasa günümüzde, 2012’de yürür- lüğe giren ve sera gazı salınımının azaltılması için düzenlenmiş ilk ulusal standart olan birleştirilmiş 2025 yükümlülükleri GHG/

CAFE standartları olarak beraber uygulanıyor.

Avrupa ve Japonya’daki düzenlemeler daha sonra, 1980’lerde gündeme geldi. Şimdi yeni bir dönem başlıyor. 2020’lerin başla- rında (2020 ve 2025 yılları arasında) bilinen çevre kirlilikleri ve sera etkisi salınımı kapsamında emisyon standartları, dünyanın önem- li ekonomilerinde birbirine yaklaşacak. ABD, Çin, AB, Japonya, Kore, Kanada ve Avustralya, ~100± gram/km aralığını hedefliyor. Brezilya, Meksika, Hindistan ve Güney Afrika gibi ekonomiler de kendi hedeflerini belirlemeyi planlıyor. Hedefler birbirine yakın ol- masına rağmen ülkelerin alması gereken önlemler hala çok farklı.

2014 Kasım’da Brisbane, Avustralya’da gerçekleşen G20 toplan- tısı, ülkeler arasındaki işbirliğini hızlandırdı. Enerji Verimliliği Ey- lem Planı’nda motorlu araçlar için belirlenen hedef, emisyonunun azaltılması, enerji performansı ve daha fazlası üzerinde, katılımcı ülkelerin birlikte çalışmasıydı. Daha yakın geçmişte imzalanan Paris İklim Anlaşması da süreci hızlandırdı.

Küresel standartlar konusunda ortak görüş hayal mi?

Bütün bunların nasıl sonuçlanacağını söyleyebilmek için henüz erken, çünkü gerekli olan işbirliği gönüllülük esasına dayanıyor. Yine de belli bir noktada politika yapıcıların ve sektörün birbiriyle uyumlu küresel standartlar konusunda ortak bir görüşe varabileceklerini hayal edemez miyiz? Günümüzde bunun sorumluluğu, adını çok az kişinin duyduğu bir organizasyon olan Birleşmiş Milletler Ekonomik Komisyonu’nda (UNECE). Bu komisyonun “Sürdürülebilir Ulaştırma Bölümü” bulunuyor ve bu bölüm, Dün- ya Araç Regülasyonlarının Uyumlaştırılması Forumu’na 50 yıldan uzun bir süredir iletişim imkanı sağlıyor.

Çevre Kirliliği ve Enerji Çalışma Kurulu (GRPE), Dünya Araç Düzenlemelerinin Uyumlaştırılması Forumu için çevre kirliliği ve enerji verimliliği üzerine düzenleyici tasarılar hazırlayan tamamlayıcı bir kurul. Bu uzman grubu, günümüzde araçların emisyon ve enerji gereksinimlerini geliştirmek için araştırmaları ve analizleri yönetiyor. GRPE, yalnızca ülke temsilcilerini kabul ediyor ve yerel hükümetlerin mevzuat gündemine göre hareket ediyor.

Otomotiv Mühendisleri Birliği’nin (SAE) standartları ve test prosedürleri, emisyon ve yakıt tasarrufu testlerini kapsayan ABD’ye ait yaklaşık 100 düzenlemede direkt olarak referans alındığı için; Çevre Koruma Kurumu ve Dünya Araç Regülasyonlarının Uyumlaştırılması Forumu’na ABD temsilcisi olarak katılıyor.

Şimdiye kadar kaydedilen ilerlemeler yavaş gerçekleşti. Ancak bu, böyle devam edeceği anlamına gelmiyor. Sektör oldukça ilgi- li, düzenleyicilerin ilerlemeye devam etmesi gerekiyor; Otomotiv Mühendisleri Birliği’nin de öyle... SAE geçmişte, Dünya Araç Re- gülasyonlarının Uyumlaştırılması Forumlarında (WP29) “gözlemci” sıfatıyla bulundu ancak şimdi Birleşmiş Milletler Sivil Toplum Kuruluşu Danışman konumu ile WP29’a aday.

Küresel oyuncular, yakıt verimliliği ve emisyon sorunlarını çözmek amacıyla planlamalar yapmak için bir araya gelirken SAE de daha uyumlu bir geleceğin parçası olmayı planlamalı. Böylece dünya daha iyi bir yer olacaktır.