Uğur Karakaya
KPMG Türkiye Yönetim Danışmanlığı Bölüm Başkanı, Şirket Ortağı, Tüketici Ürünleri ve Perakende Sektör Lideri
GELECEĞİN TEMELİ:
YAPAY ZEKÂYI GÜÇLENDİREN VERİ MERKEZLERİ, YAPAY ZEKÂ MERKEZLERİ
YAPAY ZEKÂNIN BENZERİ GÖRÜLMEMİŞ BİR HIZLA HAYATIMIZA GİRMESİ, VERİ MERKEZLERİNE OLAN TALEBİ HİÇ OLMADIĞI KADAR ARTIRDI. ANCAK BU BÜYÜME, ENERJİ, ALTYAPI, YETENEK VE SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK GİBİ ALANLARDA CİDDİ ZORLUKLARI DA BERABERİNDE GETİRİYOR. 2030’A DOĞRU İLERLERKEN, SEKTÖR OYUNCULARI YALNIZCA BUGÜNÜN DEĞİL, GELECEĞİN İHTİYAÇLARINI DA KARŞILAMAK İÇİN HAREKETE GEÇMEK ZORUNDA.
Veri merkezleri artık yalnızca depolama çözümleri değil; yapay zekâ üretiminin fabrikaları haline geliyor. KPMG’nin araştırmalarına ve proje çıktılarına göre, veri merkezi kapasitesine olan talep yıllık yaklaşık yüzde 20 artarken, hiper ölçekli merkezlerin kapasitesinin 6 yıl içinde üç katına çıkması bekleniyor. Bu talep artışı, tedarik zincirinden insan kaynağına kadar tüm ekosistemi dönüştürüyor. Yapay zekâ destekli büyümenin veri merkezleri üzerinde yarattığı baskı, sektörün yalnızca hacimsel olarak değil, altyapı, enerji ve iş gücü düzeylerinde de bir dönüşümü zorunlu kılıyor. Bugün yaşanan darboğazlar, önümüzdeki dönemde rekabet avantajı sağlamak isteyen oyuncular için hem büyük fırsatlar hem de riskler barındırıyor.
ALTYAPI YETERSİZLİĞİ VE DONANIM UYUM PROBLEMLERİ
Veri merkezlerinin mevcut altyapıları, yapay zekâ iş yükleri için gereken yüksek performanslı GPU’lar, hızlı ağ geçitleri ve gelişmiş soğutma sistemleri gibi bileşenleri destekleyecek şekilde tasarlanmadı. Bu durum, yapay zekâ projelerinin ölçeklenebilirliğini sınırlıyor ve merkezlerin toplam verimliliğini düşürüyor. Hiper ölçekli sağlayıcılar, kaynaklarını optimize etmek adına mevcut sunucu kümelerinin yaşam süresini uzatıyor. Sunucu ömrünün artması, kısa vadede nakit akışı sağlasa da, uzun vadede teknolojik güncelliği risk altına alıyor. Bu nedenle, geleceğin kazananları, eski donanımı akıllı optimizasyonla yöneten, ancak yeni AI kümeleri için özel inşa edilmiş altyapı yatırımlarını da zamanında gerçekleştiren şirketler olacak.
ENERJİ TALEBİ VE ŞEBEKE SIKINTILARI
Önümüzdeki iki yıl içinde veri merkezlerinin elektrik talebinin iki katına çıkması bekleniyor. Ancak mevcut enerji altyapıları, bu büyümeyi kaldıracak kapasiteye sahip değil.
Özellikle büyük şehir şebekelerinde yaşanan sınırlamalar, yeni veri merkezlerinin lokasyon seçiminde kritik bir unsur haline geliyor.
• Yenilenebilir enerji entegrasyonu, yalnızca karbon ayak izini azaltmakla kalmıyor; aynı zamanda yeni izin süreçlerinde büyük avantaj sağlıyor.
• Google gibi şirketler, yüzde 100 yenilenebilir enerji hedefleriyle sektörde çıtayı oldukça yükseltti.
• Operatörlerin, sadece enerji satın almakla yetinmeyip, kendi düşük karbonlu enerji parklarını oluşturması (örneğin; batarya destekli tesisler) rekabet avantajı yaratacak.
NÜKLEER ENERJİ VE SMR’LER: POTANSİYEL Mİ, UZAK GELECEK Mİ?
Küçük modüler reaktörler (SMR’ler), enerji arz güvenliği için heyecan verici bir çözüm gibi görünse de, 10-15 yıllık devreye alma süreleri nedeniyle kısa vadede çözüm olamayacak.
Ancak yatırımcı ilgisinin şimdiden artması, SMR entegrasyonu planlayan operatörlere uzun vadeli stratejik değer katıyor. SMR vizyonunu şimdiden yatırımcı sunumlarına ve büyüme planlarına entegre eden veri merkezi operatörleri, sürdürülebilirlik endekslerinde farklılaşacak. Ancak bu süreçte hibrit çözümler (güneş-batarya kombinasyonları gibi) ara çözüm olarak hızla devreye alınmalı.
YEDEK ENERJİ: BATARYALAR VE YAKIT HÜCRELERİ
Dizel jeneratörler, çevresel baskılar nedeniyle giderek daha az kabul görüyor.
Batarya dizileri ve yakıt hücreleri ise hem sürdürülebilir hem de operasyonel sürekliliği garanti eden yeni nesil alternatifler olarak öne çıkıyor. Yedek enerji çözümleri artık sadece felaket senaryoları için değil, ana enerji stratejisinin bir parçası olarak planlanmalı. Özellikle elektrifikasyon altyapısının zayıf olduğu bölgelerde batarya destekli tesisler kuran operatörler, operasyonel dayanıklılıkta rakiplerinin önüne geçecek. Yeni nesil yapay zeka altyapı kümeleri, klasik hava soğutmalı sistemlerin kapasitesini aşan ısı üretiyor. 2023’te yaşanan büyük soğutma kaynaklı kesintiler veri merkezlerinin ne kadar kırılgan olduğunu ortaya koydu.
VERİ MERKEZLERİNİN YENİ ROLÜ: YAPAY ZEKÂ EKONOMİSİNİN OMURGASI
Yapay zekâ odaklı büyüme eğilimi, veri merkezlerini yalnızca altyapı sağlayıcıları olmanın ötesine taşıyarak dijital ekonominin üretim merkezleri hâline getiriyor. Artık veri merkezleri, yüksek performanslı iş yüklerinin, sürdürülebilir operasyonların ve stratejik rekabetin merkezinde yer alıyor. Bu dönüşüm, operatörlerden yatırımcılara, enerji şirketlerinden kamu otoritelerine kadar çok sayıda aktörü stratejik kararlar almaya zorluyor.
YENİ NESİL VERİ MERKEZLERİ İÇİN STRATEJİK YAKLAŞIMLAR
KPMG’nin ortaya koyduğu stratejik yol haritaları, veri merkezi ekosisteminde yer alan tüm paydaşlara geleceğe hazırlıklı olma konusunda önemli ipuçları sunuyor. Yapay zekâ kümeleri için optimize edilmiş donanımlar, batarya sistemleriyle desteklenen enerji çözümleri, sıvı soğutma teknolojilerine dayalı tesis yatırımları ve nitelikli insan kaynağı oluşturulması artık temel öncelikler arasında.
YATIRIMCILAR İÇİN YENİ DEĞER ÖLÇÜTLERİ
Veri merkezleri, fiziksel altyapının ötesinde artık teknolojik adaptasyon kabiliyetiyle değerlendiriliyor. Karbon yoğunluğu, yapay zekâ iş yükü uyumu ve soğutma verimliliği, yatırım kararlarında belirleyici hâle gelirken; ESG odaklı operasyonlar ve Ar-Ge geçmişi olan firmalar ön plana çıkıyor.
ENERJİ ŞİRKETLERİ STRATEJİK ORTAKLIĞA DÖNÜŞÜYOR
Yüksek ve dinamik enerji ihtiyacı, enerji şirketlerini veri merkezi ekosisteminin stratejik ortaklarına dönüştürüyor. Yenilenebilir kaynaklarla entegre batarya sistemleri, atık ısı yönetimi ve küçük modüler reaktör (SMR) gibi yeni nesil çözümler enerji sağlayıcılarının ana gündemini oluşturuyor.
TEDARİK ZİNCİRİ VE ALTYAPI SAĞLAYICILARI İÇİN HIZ VE ESNEKLİK ŞART
Veri merkezlerinin hiper büyümesi, GPU’lardan sıvı soğutma ekipmanlarına kadar birçok kritik bileşenin tedarikini stratejik bir risk hâline getiriyor. Yerli üretim teşvikleri, hızlı kurulum sistemleri ve çevik lojistik çözümleri artık sadece rekabet avantajı değil, operasyonel sürdürülebilirlik için zorunluluk.
KAMU VE REGÜLASYON KURUMLARI İÇİN YENİ SORUMLULUK ALANLARI
Veri merkezleri, artık dijital egemenlik ve yapay zekâ rekabetçiliği bağlamında stratejik altyapılar olarak görülüyor. Bu nedenle akıllı şebeke yatırımları, enerji regülasyonları, teknik yetenek göçü gibi konularda net ve uygulanabilir politikalar geliştirilmesi gerekiyor. Ayrıca altyapı yatırımlarının bölgesel kalkınmaya katkı sağlayacak biçimde yönlendirilmesi de önem taşıyor.
EĞİTİM KURUMLARINA DÜŞEN ROL: NİTELİKLİ YETENEK EKOSİSTEMİ
Veri merkezi sektörünün teknik dönüşümü, mühendislik eğitiminin kapsamını genişletmeyi zorunlu kılıyor. HVAC sistemleri, enerji otomasyonu, sıvı soğutma teknolojileri gibi alanlara yönelik özel eğitim ve sertifika programlarının yanı sıra; sektörle entegre müfredatlar, Ar-Ge iş birlikleri ve sahaya dayalı uygulamalı staj programlarıyla yeni bir yetenek ekosistemi kurulmalı.